Behoud Lutkemeer daagt de Gemeente Amsterdam voor de rechter en vordert schade. Nieuw onderzoek toont aan dat het besluitvormingsproces voor het bestemmingsplan Lutkemeer oneigenlijk is beïnvloed door bewindslieden die naast hun publieke taak ook een privaat belang hadden. Met de juiste informatie was de gemeenteraad destijds mogelijk tot een andere afweging gekomen, betoogt Stichting Behoud Lutkemeer. De Stichting heeft de gemeenteraad herhaaldelijk gewezen op deze corruptie en pleitte voor een herbestemming en nieuwe toetsing. Nu de gemeenteraad in gebreke blijft, is een schadeclaim de volgende stap. De polder wordt immers vernietigd op basis van een mogelijk ongeldig bestemmingsplan.Lange geschiedenis
Eind jaren tachtig ontstaan de eerste plannen om in de Lutkemeerpolder een bedrijventerrein te vestigen. In die tijd is het idee gangbaar dat Schiphol Mainport het hart is van de Nederlandse economie. Om te zorgen voor bestuurlijk en maatschappelijk draagvlak voor de transformatie van agrarisch gebied naar bedrijventerrein, wordt de noodzaak van ‘strategisch gelegen Schipholgebonden bedrijvigheid’ benadrukt. De unieke locatie tussen de stad en Schiphol zou deze transformatie rechtvaardigen. In de daaropvolgende jaren blijkt de animo voor de kavels tegen te vallen en ook werkgelegenheid levert het nauwelijks op. Toch wordt in 2013 het voornemen tot bouwen opnieuw genomen. Hoe kan dit?
Corruptie bewezen
Inmiddels is bekend dat verschillende politici en ambtenaren persoonlijk belang hadden bij het ontwikkelen van de Lutkemeerpolder tot bedrijventerrein. Zij zouden er financieel beter van worden als het project Lutkemeer zou slagen. Het gerechtshof heeft het “bewezen verklaard dat Ton Hooijmaijers in deze periode ten gunste van Jelle Kuiper en Kuiper Groep BV besluitvormingsprocedures van de provincie Noord-Holland met betrekking tot de ontwikkeling van het gebied Lutkemeren heeft (pogen te) beïnvloeden”. Hij is hiervoor in 2015 veroordeeld tot een jarenlange gevangenisstraf.
Complexe structuur op de scheidslijn van privaat en publiek
Lutkemeerpolderdeelgebied III, waar ook de Boterbloem staat, wordt onderdeel van een complexe deal tussen stadsdeel Osdorp, Gemeente Amsterdam, SADC en Kuipergroep BV (SEKU BV). In een samenwerkingsovereenkomst krijgt SEKU BV een ontwikkelrecht en winstdeling. Deze BV heeft onder leiding van een oud-ambtenaar gronden verworven in de Lutkemeerpolder, die met een forse winst worden verkocht aan stadsdeel Osdorp. SADC wordt betrokken bij de ontwikkeling.
De bv SADC is in 1987 opgericht door de gemeenten Amsterdam en Haarlemmermeer, de Provincie Noord-Holland en Schiphol Group om in de regio vastgoed te ontwikkelen voor Schipholgebonden activiteiten. Beslissingen in deze publiek-private samenwerking worden genomen door het Bestuursforum Schiphol, waarin de gemeentelijke en provinciale overheden vertegenwoordigd zijn. Het Bestuursforum heeft daarmee een belangrijke sturende rol. Eind 2007 staat SADC er financieel zeer slecht voor. Het Bestuursforum besluit om het SADC te redden. De voorzitter van het bestuursforum is gedeputeerde Hooimaijers van de Provincie Noord-Holland. Hooijmaijers heeft belang bij een doorstart: hij staat namelijk ook op de loonlijst bij Kuiper BV als ‘adviseur’ over de verkoop van de Lutkemeerpolder en de ontwikkeling daarvan. Hij adviseert daarom juist meer te investeren in grondaankopen met gunstige waardeontwikkeling van de gronden in het vooruitzicht. De aandeelhouders brengen samen 80 miljoen in, grotendeels gemeenschapsgeld.
Hooijmaijers organiseert tegen betaling de samenwerking tussen de gemeente Amsterdam en SEKU BV (meer hierover in het onderzoeksrapport Malversaties in de Lutkemeer op behoudlutkemeer.nl), waarbij Amsterdam de Lutkemeerpolder deelgebied III als haar aandeel inbrengt in de doorstart van SADC. Om deze aandelentransactie te realiseren probeert Hooijmaijers het besluitvormingsproces van de provincie te omzeilen en geeft hij – ondanks protest van de ambtenaren – een dienstbevel om zakenpartner en makelaar Arnold Van de Kamp in te schakelen om de transactie te begeleiden. Deze Van de Kamp wordt later veroordeeld vanwege zijn rol bij het doorsluizen van steekpenningen voor Hooijmaijers.
In de daaropvolgende periode stuurt Hooijmaijers eropaan het strikte vestigingsbeleid met betrekking tot ‘Schipholgebondenheid’ los te laten. In 2011 resulteert dat in een nieuw convenant, waarmee de weg wordt opengezet voor brede uitgifte van kavels en zo een waardevermeerdering van de grond. Vanaf dat moment is de selectie van bedrijven een taak van SADC. Van democratische controle is geen sprake meer. SADC als bv doet immers de toetsing. Daarbij is het niet in het belang van SADC om bedrijven te weigeren: zij is immers opgericht om de grond te verkopen…
Drie vliegen in één klap
De Lutkemeergronden worden ondergebracht in de GEM BV (50/50 SADC/Gemeente Amsterdam). Hiermee wordt de invloed van de gemeente Amsterdam in het gebied verkleind. De complexe constructie van verschillende partijen op de scheidslijn van het publiek-private, naast de vele kapitaalinjecties van de overheid aan SADC, is tot op de dag van vandaag een van de belangrijkste redenen dat de wethouder zich niet bij machte voelt de ongewenste ontwikkeling een halt toe te roepen. De gemeente zit vast in een privaatrechtelijke deelneming: SADC BV. Daarin zijn de aandeelhouders de baas. Vergaderingen zijn geheim en voor raadsleden oncontroleerbaar.
Met het inbrengen van de Lutkemeerpolder in SADC slaat Hooijmaijers drie vliegen in één klap: Amsterdam gaat over de streep en doet mee aan de doorstart omdat het nu ‘geen geld’ kost, de constructie SADC blijft bestaan met financiële middelen om nieuwe gronden aan te kopen en de ontwikkeling van Lutkemeer III wordt zekergesteld. Enerzijds omdat ook SADC nu een belang heeft bij ontwikkeling en anderzijds omdat de externe financier die vereist was, met SEKU gevonden is. Lees ook onderzoeksrapportage Bestemming Lutkemeer, beïnvloeding over en weer op behoudlutkemeer.nl.
Jongleren met bv’s om corruptie te maskeren
Nadat ook Jelle Kuipers (directeur van SEKU) door het Openbaar Ministerie vervolgd wordt vanwege corruptie wil de gemeente meer afstand nemen. Begin 2020 wordt Kuiper uitgekocht voor tweeënhalf miljoen euro en gaat de ontwikkelclaim van SEKU BV over naar Thunnissen. Maar Thunnissen komt uit dezelfde stal. Thunnissen en SEKU werken al sinds 1983 samen en hebben van 2009 tot en met 2013 dezelfde president-commissaris gehad. De door corruptie ingeslagen weg wordt dus nog steeds bewandeld.
Gemeente is regie kwijt
Anno 2020 voelt zowel de raad als het college steeds meer hoe ze haar controlerende functie door de constructie met GEM BV en SADC heeft verloren. Dit wordt duidelijk in een discussie rond een zogenaamde reserveringsovereenkomst; een niet-bindende verklaring waarin een bedrijf aangeeft te overwegen zich te vestigen. De raad wil weten om welke partij het gaat, maar het college krijgt daarvoor geen toestemming van GEM BV en SADC. Een raadslid klaagt dat ze niet kan controleren of eventuele partijen passen in het vestigingsbeleid en heeft het gevoel zich te moeten beroepen op artikel 169 van de gemeentewet, waarin het recht op informatie geregeld is. De wethouder, Marieke Van Doorninck, noemt het “jammer” dat ze de naam van een mogelijk geïnteresseerde partij niet mag delen en “had het graag anders gewild” maar ze zegt machteloos te zijn.
Ondertussen is ‘Schiphol-gebonden’ in de politieke discussie vervangen door een nieuw verkoopargument: de ‘toenemende druk’ door ‘transformatie’ op bedrijventerreinen elders. Maar de wethouder kan geen garantie geven dat deze bedrijven op het bedrijventerrein terecht komen. Zij is de regie kwijtgeraakt in de mix van privaat-publieke belangen. De wethouder zegt hierover dat “op een gegeven moment onomkeerbare stappen zijn gemaakt”. Maar als er politieke wil is, zijn ook deze ingewikkelde constructies natuurlijk terug te draaien.
Wat betekent dit nu voor de Lutkemeer?
Bebouwen van de Lutkemeerpolder is altijd omstreden geweest. De polder wordt geroemd om haar landschappelijke en historische waarden en om de laatste vruchtbare grond van Amsterdam. De waarde van het gebied wordt op wetenschappelijke wijze aangetoond in het in november 2020 verschenen rapport Het natuurlijk kapitaal van de Lutkemeerpolder van de WUR (zie pagina 2).
In de belangenafweging is de noodzaak voor Schipholgebonden bedrijventerreinen hét argument geweest om draagvlak te krijgen voor de transformatie naar een bedrijventerrein. Met het optuigen van de eigendomsconstructie in de GEM BV en SADC en het wegvallen van het criterium ‘Schipholgebondenheid’ in het bestemmingsplan Lutkemeer uit 2013 hebben de projectontwikkelaars vrij spel gekregen.
Wat Behoud Lutkemeer betreft is het huidige bestemmingsplan nietig en een nieuwe belangenafweging onafwendbaar. Daar zullen we ons voor blijven inzetten. |
